10 klimaatmaatregelen voor de bouwsector

Na de verwoestende overstromingen van vorig jaar kampte ons land deze zomer eens te meer met een hardnekkige droogte. Klimaatexperts luiden de alarmbel, want de records blijven bij bosjes sneuvelen en de extremen worden alsmaar extremer. Enkel door de 2050-klimaatdoelstellingen na te streven, kunnen we de schade voor de volgende generaties enigszins beperken. Aangezien de bouwsector een belangrijke rol speelt in dit verhaal, lijstte architectura.be samen met Sven Augusteyns (OMGEVING), Angelos Koutsis (Bond Beter Leefmilieu) en Wim Boydens (Boydens Engineering part of Sweco) tien cruciale klimaatmaatregelen op.

1. Bescherm en versterk landschappen en natuurkernen

In Vlaanderen neemt de verhardingsgraad elke dag toe. Dat komt doordat we onze landschappen en natuurkernen te weinig beschermen, waardoor ze uitdrogen. “We moeten meer aandacht schenken aan onze landschappen en daarin speelt de bouwsector een belangrijke rol, want die moet de juiste infrastructuur aanleggen”, zegt Sven Augusteyns. “Als we bouwen, moeten we rekening houden met de juiste locatie in verhouding tot het landschap, zodat we het probleem niet verder vergroten.”

2. Geef water ruimte

In de zomer van 2021 ondervonden we aan den lijve dat deze maatregel essentieel is. In de Ardennen viel maar liefst 280 liter/m² uit de lucht. “Niet bouwen in overstromingsgevoelige zones is een logische ‘quick win’. Maar hoe gaan we om met de mensen die daar al wonen? En welke maatregelen nemen we daar?” vraagt Angelos Koutsis zich af.

3. Bouw op de juiste locatie

Actiepunt 3 ligt in het verlengde van actiepunt 2. Er wordt nog te veel gebouwd op verkeerde locaties. “Het is onlogisch dat we blijven bouwen op slecht bereikbare locaties. Door af te stappen van lintbebouwing en meer in de stadskernen te gaan wonen, kunnen we alle voorzieningen binnen de 15 minuten bereiken (mits er sprake is van goed geconnecteerd openbaar vervoer). Uiteraard moeten we ook kleiner gaan wonen”, zegt Angelos Koutsis. 

4. Het 15 minutenconcept

Alles wat je doet om je behoeften te bevredigen zou op vijftien minuten van je deur moeten kunnen. Dat kunnen we bereiken door niet meer buiten stadskernen te gaan wonen, maar ook door onze woningen aan te passen aan nieuwe vormen van mobiliteit. “We moeten streven naar een fietsgeoriënteerde stadsinrichting. Waar we nu parkeergarages bouwen, moet gedacht worden aan een plek voor de fiets, zodat het onze eerste vervoersmodus wordt”, zegt Sven Augusteyns.

5. Verhoog de renovatiegraad

Als we tegen 2050 al onze gebouwen willen opwaarderen naar een EPC-label van level A moet de renovatiegraad verdriedubbelen
(van 1 naar 3 procent). Dit impliceert dat er circa negentigduizend woningen per jaar onder handen moeten worden genomen. “Verplichten is noodzakelijk, want privé-eigenaars voelen de waardevermindering niet aan”, zegt Wim Boydens. “Men denkt vaak net te kunnen verkopen voor de waardedaling. Dat gedrag moet eruit en je zou het positief moeten bekijken omdat nu investeren de waarde van je eigendom doet stijgen.”

6. Ban fossiele brandstoffen

Het ligt voor de hand dat we af moeten van fossiele brandstoffen. Daarbij is het ook belangrijk om rekening te houden met de manier waarop installaties gebruikt, geregeld en gestuurd worden. En we moeten daarnaast bepalen welke installaties we gaan verbieden. “Zo moet er een uitfaseringskalender komen voor stookolie- en gasketels”, zegt Angelos Koutsis, die benadrukt dat er al veel alternatieven voor fossiele brandstoffen voorhanden zijn.

7. Voer sociaal rechtvaardige maatregelen door

De laatste maanden zijn de energieprijzen explosief gestegen. Het is echter belangrijk om mensen met een laag inkomen toch mee te krijgen in de renovatiestrategie. “Als zij later nog moeten renoveren, hebben ze veel meer jaren betaald voor hun gas en veel meer jaren in slechte omstandigheden geleefd “, benadrukt Koutsis. Daarom is het noodzakelijk om de sociale impact van de klimaattransitie te beperken.

8. Cluster de gebouwen en laat ze samenwerken

Energie wordt meestal individueel per woning bekeken, terwijl we het beter op een grotere schaal zouden benaderen. “We moeten meer kijken naar wat het gebouw en zijn bewoonde omgeving voor elkaar kunnen betekenen. Nu zijn we nog vastgeketend aan eigendomskwesties en de baksteen in onze maag, maar uiteindelijk bevordert dit gemeenschappelijke doel ieders welzijn”, aldus Wim Boydens.

9. Pas nieuwe technieken op intelligente wijze toe

De bouwsector moet opgewaardeerd worden als kennissector. Een van de dingen die Wim Boydens op tafel legt, is het gebruik van artificiële intelligentie. “Daarmee kunnen we installaties het model van gebaseerde voorspellende regeling laten hanteren. Die gaat op basis van een virtueel model na wat de regelacties zijn, waardoor er geanticipeerd kan worden op weersomstandigheden en gebruikersgedrag.”

10. Circulariteit

Niet alleen installaties genereren CO2-uitstoot, maar ook de materialen waarmee we onze gebouwen realiseren. Materialen zorgen voor CO2-uitstoot tijdens het productieproces, door transport of door niet recycleerbaar te zijn. “Daarom is het belangrijk dat we levenscyclusanalyses toepassen op bouwmaterialen. Zo weten we hoeveel CO2 er vrijkomt bij de productie, hoeveel energie de productie nodig heeft, of het duurzaam is enzovoort”, besluit Angelos Koutsis.