Groendaken en daktuinen

Elke extra vierkante meter groen komt de natuur, het klimaat en de algehele leefbaarheid ten goede. Vanuit die overtuiging investeren bedrijven en particulieren, maar ook lokale overheden sinds enkele jaren steeds meer in groendaken en daktuinen. In principe is vandaag alles mogelijk, van het meest eenvoudige sedumdak tot een volwaardig dakpark met bomen, wandelpaden en waterpartijen. Toch is een dergelijk project niet zomaar vergelijkbaar met een klassieke tuin.

Bij groendaken wordt een onderscheid gemaakt tussen extensieve en intensieve varianten. Het extensieve groendak, bestaande uit vegetaties die in grote mate zichzelf in stand kunnen houden, is zeker onder particulieren het meest gekend, maar onder invloed van een groeiend aantal prestigeprojecten met intensieve groendaken groeit vandaag ook de populariteit van de zogeheten daktuin. Daarin wordt gebruikgemaakt van een grotere variatie van beplantingen en worden eventueel zelfs terrassen, paden en andere klassieke tuinelementen aangelegd. 

Ongeacht het type, zijn er aan elk groendak een aantal voordelen verbonden. Het eerste is de positieve impact op de biodiversiteit. Zelfs op het meest eenvoudige extensieve groendak kunnen bij- en vlindervriendelijke kruiden en bloemen floreren. Daarnaast dragen groendaken bij aan de binding van fijn stof en CO2 en helpen ze het hitte-eilandeffect in verstedelijkte gebieden te reduceren. 

Uiterst actueel is de rol van groendaken in een ecologisch waterbeheer. Regenwater dat anders meteen de riolering instroomt, wordt in de systeemopbouw van een groendak namelijk gebufferd, om pas nadien vertraagd aan de riolering, een regenwaterput, infiltratievoorziening of andere systemen, afgegeven te worden.

Op bouwtechnisch vlak vormt een groendak een extra beschermlaag bovenop de dakafdichting, waarmee bijvoorbeeld de schadelijke invloed van uv A-straling of hagelbuien beperkt en de levensduur dus verlengd wordt. Dankzij de toevoeging van groen en de winst in nuttige oppervlakte verbetert tot slot ook de leefbaarheid in steden.

In principe kan op quasi elk dak, inclusief hellende exemplaren, een groendak aangelegd worden. Er geldt slechts één noodzakelijke voorwaarde: de draagkracht. Met uitzondering van enkele lichtgewicht systemen geldt 100 kg/m2 als minimum voor een extensief groendak. Bij een daktuin loopt het verzadigd gewicht, afhankelijk van aanleg en beplantingen, snel op tot 500, 800 of zelfs 1.000 kg/m2. Het dak moet dergelijke gewichten op lange termijn kunnen torsen. 

Ook de dakdichting verdient een grondige inspectie. Is ze niet intact of al in dergelijke mate verouderd dat er in de komende vijf à tien jaar problemen verwacht kunnen worden, dan heeft het weinig zin om met de werken aan te vangen. Eens geplaatst is het erg moeilijk en duur om lekken of andere problemen onder het groendak te verhelpen.

Een project op hoogte vereist steevast een goede coördinatie, met aandacht voor planning, verticaal transport en de nodige veiligheidsmaatregelen. Bij grotere projecten gelden voor groendaken ook extra brandnormen, zoals de voorziening van steriele zones. Op vandaag worden zij veelal ingevuld met grind, maar zowel het WTCB als de Belgische Federatie voor Dak- en Gevelgroen onderzoeken mogelijke alternatieven.

Ook de natuurlijke situatie op het dak vereist wat aandacht. De dikte en samenstelling van het substraat enerzijds, en de in regel extremere klimatologische omstandigheden anderzijds bepalen namelijk welke planten wel of niet op het dak kunnen gedijen. Zeker bij intensieve groendaken en daktuinen vergt het specifieke ervaring en expertise, en dus de tussenkomst van een gespecialiseerde partner.

De beplanting is slechts de afwerking van het groendak. Daaronder bevindt zich een volledig systeem bestaande uit onder meer het substraat en de drainagelaag. Om een kwalitatief en duurzaam groendak af te leveren, moet die opbouw aan een aantal minimumvoorwaarden voldoen. Deze worden best meteen in de bestekken opgenomen.

Zo moet het substraat aangepast zijn aan de voorziene beplanting en moet erover gewaakt worden dat er geen gecontamineerde substraten of additieven gebruikt worden. Bij Duitse fabrikanten wordt de kwaliteit van het substraat gestaafd met het FLL-label. In België werkt de Federatie voor Dak- en Gevelgroen aan een vergelijkbaar kwaliteitslabel. 

Diezelfde federatie schrijft onder alle omstandigheden een minimum substraatdikte van 6 centimeter, idealiter 8 centimeter, voor, in combinatie met een waterbufferingscapaciteit van 35 liter/m2. Voor systeemcomponenten gaat de voorkeur uit naar elementen die voorzien in drainage, retentie en luchtcirculatie.