“Het geheugen als ontwerpatelier”

Nog tot 21 november is Venetië met de Biennale Architettura 2021 hét mekka voor een architectuurminnend publiek dat graag over de landsgrenzen heen kijkt. Al loont het Belgische paviljoen op zich ook al de moeite: een imposant maquettelandschap brengt 50 gebouwen samen die de afgelopen 20 jaar door 45 verschillende architectenbureaus gerealiseerd werden. Het zijn referentieprojecten die, op een schaal van 1/15, werden samengebracht in een fictief landschap waarvan elk element op zich weliswaar al realiteit is. 

“De geschiedenis van landschappen en plekken, van bouw- en ontwerptradities, van materialen en ideeën vormt het referentiekader voor nieuwe ontwerpen”, aldus Sofie De Caigny, directeur van het Vlaamse Architectuurinstituut dat om de vier jaar fungeert als producent van de tentoonstelling. “Het geheugen als ontwerpatelier is dan ook het centrale thema van de Belgische inzending anno 2021.” 

Dirk Somers van Bovenbouw Architectuur nam de rol op van curator. “Het maquettelandschap illustreert de energetische wrijving tussen stedenbouw en architectuur in Vlaanderen. Een belichaming van de haat-liefdeverhouding tussen architectuur en stad”, aldus de architect Somers. “Vlaanderen en Brussel hebben overduidelijk een minder geconditioneerde vorm van stedenbouw dan pakweg Parijs of Amsterdam. En dit resulteert nu eenmaal in uitdagingen. Tegelijk kan dit ook leiden tot een vorm van ‘architecturale winst’. Of hoe we als architect ook plezier en energie kunnen putten uit de eigenzinnigheid die de Vlaamse stad ons soms voorschotelt.”

Hoe kunnen stad en architectuur samen floreren? Deze vraag primeert in de driedimensionale opstelling – een ware architecturale collage – van een fictieve maar tegelijk herkenbare Vlaamse stedelijke omgeving. Dirk Somers: “Het is wat men in het Italiaans zo mooi een Capriccio noemt. Gebouwen van verschillende locaties en architecten worden samengebracht in een nieuw geheel, een fictieve montage van weliswaar bestaande gebouwen die, eens samengebracht, de stad nog beter en fascinerender maken.” 

De maquettes werden op tafelhoogte opgesteld zodat je letterlijk kan binnenkijken in de gebouwen: woningen, maar ook kantoren, openbare gebouwen, een jeugdhuis, revalidatiecentrum, school en zelfs een kerk. Je loopt door straten, over pleinen, langs gebouwen, als was het een wandeling door een Vlaamse stad. De selectie toont dan ook een evenwichtige architecturale ecologie waarin verschillende stijlen, functies en typologieën samenkomen. Realisaties van gevestigde en jonge bureaus zij aan zij. Sommige projecten werden verschaald of gespiegeld om de puzzel van het nieuwe stedelijk landschap te laten passen. Een pluim ook voor de schrijnwerkers voor de realisatie van de maquettes, uitgevoerd in mdf en multiplex en vervolgens geschilderd, gebeitst, geschuurd of op nog een andere manier bewerkt om de materiële ervaring, rijk maar consistent, te vervolledigen. 

Composite Presence op Biennale Architettura 2021 Belgisch paviljoen in Giardini, Venetië (IT) Tot 21 november 2021, van dinsdag tot zondag van 10 tot 18 uur, gesloten op maandag. 

www.belgianpavilion.be