Opwaardering ondergrondse bouwlagen met awardwinnende Periscope-project

Met nu al twee BTL Awards en een Architecture Masterprize Honorable Mention op de prijzenplank wist Periscope, een op het eerste zicht futuristisch maar niet eens zo onrealistisch gegeven, onze aandacht te trekken. Een innovatief concept, ontsproten uit de familiale denktank van het Belgische Metamorphic Art Studio, waarbij met spiegels periscoopgewijs licht en zicht tot in de ondergrondse bouwlagen worden gebracht. Resultaat: architecturale kwaliteit, tot in de kelderverdiepingen, die hierdoor sterk worden opgewaardeerd.

We kennen Claerhout-Van Biervliet als het architectenbureau uit Knokke dat zich toelegt op de architectuur en inrichting van high-end residentiële projecten. Daarnaast zijn Xaveer Claerhout en Barbara Van Biervliet ook de drijvende krachten achter een kunststudio, samen met hun zoon Adriaan Claerhout. “Binnen de schoot van Metamorphic Art Studio willen we de vrijheid hebben zelf concepten te bedenken, innovatief en compromisloos”, gaat Xaveer Claerhout van start. “Het zijn kunstwerken, visuele manifesten die we ontwikkelen vanuit een eigen idee. Pas daarna bekijken we of het project, of een afgeleide van het idee, wordt gerealiseerd.” Het is binnen deze context dat Periscope ontwikkeld werd en ondertussen inderdaad al enkele afgeleide toepassingen kent.

Hoe kunnen we een architectuur bedenken die laag bij de grond is en zich bescheiden in zijn omgeving inpast? Dit was het uitgangspunt dat geleid heeft tot Periscope. Het opzet: landschap en ondergrond op een hoogwaardige architecturale en vierdimensionale manier samenbrengen. Xaveer Claerhout: “Het landschap is ons dierbaar. Aanvullend krijgen we in de stedelijke omgeving te maken met kleinere en duurdere kavels. Dit maakt dat ook de ondergrondse bouwlagen aan belang winnen. Alleen is en blijft er dat keldergevoel, zonder hoge architecturale waarde. Vandaar het idee van Periscope, gebaseerd op het eeuwenoude principe van de duikbootperiscoop met twee spiegels onder een hoek van 45°. Als die spiegels groot genoeg zijn, dan wordt het plots mogelijk om onder de grond te gaan wonen, met alle voordelen van dien. Je geniet er van een basisklimaat, beschermd tegen regen en felle wind. Samengevat: een fantastische nieuwe dimensie die zich ontplooit.”

De spiegels zijn dus in staat licht en zicht tot in deze ondergrondse bouwlagen te brengen. Wanneer de woning in slaaptoestand is, zitten de spiegels ondergronds. Door middel van servomotoren kan het spiegelsysteem naar boven en beneden bewegen. “Uiteraard hebben we ook het sustainable denken maximaal geïntegreerd, door onder meer het principe van de graviteitsbatterij toe te passen. Bij het rijzen van de zon capteren de zonnepanelen het eerste daglicht en treedt het systeem automatisch in werking”, vervolgt Claerhout. “De spiegels, verzwaard met plantenbakken, worden in hun bovenste positie op hun plaats gehouden met een remsysteem. Op dat moment zit er een bepaalde energie in opgeslagen. Bij het ondergaan van de zon kunnen de spiegels zakken, zonder dat hiervoor nieuwe energie moet worden toegevoegd. Bij het zakken zal een dynamo de energie die vrijkomt bovendien weer omzetten naar elektriciteit. De spiegelbakken zijn met andere woorden ook de batterijen van het gebouw, die toelaten om ’s avonds energie te onttrekken aan de constructie. Duurzaamheid troef.”

In dit specifieke ontwerp werd er gekozen voor een ondergrondse woning midden in een charmante waterpartij in het adembenemende landschap tussen Damme en Knokke, bezongen door Jacques Brel en gelegen op de woonwerkroute van de familie
Claerhout-Van Biervliet. 

“Het is niet alleen een unieke locatie, we zien de waterpartij ook als een metafoor van de spiegel.” Het water wordt eveneens op een gecontroleerde manier tot in de woonomgeving gebracht, onder meer in de vorm van een zwembad en vijvers. Zeer ambitieus, dit riante villaproject, maar zijn er nog andere toepassingen denkbaar? “Dit zou net zo goed het bezoekerscentrum in het Zwin kunnen zijn, dat zich ’s morgens opent om zicht te krijgen over het natuurgebied. Ik zie evengoed toepassingen voor musea en onderzoekscentra of ondergrondse bouwlagen in dure steden zoals Londen. Momenteel zijn we zelf bezig met twee afgeleide projecten waarin de Periscope wordt ingezet als ontsluiter voor kunst- en autocollecties. En we werken aan een project waarbij het principe wordt toegepast in een kerk… van het aardse naar het hemelse”, besluit Claerhout. Wordt ongetwijfeld vervolgd.   

FICHE VAN PROJECT
Project: Periscope
Architect: Metamorphic Art Studio
Awards: Build Design Awards, Winner 2023 in de categorieën Architectural Design en Sustainable and Energy Saving / Architecture Masterprize, Honorable Mention in de categorie Conceptual Architecture