Stedelijk wonen in groene oase met beschermd moeras

Een verloederd moerasgebied op de grens tussen Anderlecht en Sint-Jans-Molenbeek bleek de ideale voedingsbodem voor een residentieel project dat beide troeven op weergaloze wijze verenigt tot een attractieve leefomgeving die meer is dan de som der delen. Het beschermde moeras is in ere hersteld en vloeit over in een groen, autoluw binnengebied dat de drukte op de omringende steenwegen snel doet vergeten.

Het is anno 2021 nog maar moeilijk voor te stellen, maar ooit was Brussel een onherbergzaam moerasgebied. De oorspronkelijke naam van onze hoofdstad was niet voor niets ‘Broeksele’, wat zoveel betekent als ‘nederzetting op een moeras’. Het moeras tussen de Melkerijstraat en de Zaadstraat in Anderlecht/Sint-Jans-Molenbeek, dat in 2002 beschermd werd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, is een van de laatste overblijfselen van dat waterrijke oerlandschap. Het werd lange tijd geflankeerd door een kleine boerderij met enkele volkstuintjes, inclusief een sluipweg naar de achterliggende Zaadstraat. Aangezien dit groene binnengebied doorheen de jaren uitgroeide tot een populaire bestemming voor sluikstorters en de nabije omgeving in sneltempo verstedelijkte, was er nood aan een nieuwe ontwikkeling die de resterende natuur kon vrijwaren en die het imago van de buurt kon opkrikken. Zo ontstond het idee voor de realisatie van De Melkerij, een eigentijds complex dat plaats biedt aan 214 wooneenheden met een, twee of drie slaapkamers, verspreid over tien zorgvuldig ingeplante appartementsblokken.

“Het concept voor De Melkerij is bedacht als één geheel, maar is nadien opgesplitst in twee fases met verschillende bouwheren”, vertelt Geert Vanoverschelde, architect-partner bij DDS+. “Toen wij in 2012 bij het project betrokken raakten, zijn we van start gegaan met een globaal masterplan. Het terrein helt af vanaf de Melkerijstraat, met het biologisch waardevolle moeras als laagste punt. Dit impliceerde een extra perimeter van 10 meter waarop niet mocht worden gebouwd. Een heel stuk van het terrein bleef dus gewoon natuurgebied. Toch is er niet gekozen voor klassieke lintbebouwing langs de Melkerijstraat, maar voor een haakse inplanting van de appartementsblokken om een oost-westoriëntatie te bekomen, een doorkijk naar het groen te creëren, de doorwaadbaarheid van de site te verzekeren en voetgangers en fietsers toe te laten. Zo kunnen deze laatsten aansluiten op een uitgebreid netwerk van historische fiets- en wandelwegen in de Brusselse randstad.” 

“Op vraag van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het moeras grondig gesaneerd”, zegt projectarchitecte Mariella Selleslagh. “Het was overwoekerd en stond bijna droog. Al het afval is opgeruimd, de uitheemse beplanting is verwijderd, het bomenbestand is uitgedund, het moeras is een halve meter verdiept en omheind, er is veel aandacht besteed aan de regenwaterhuishouding (wat enkele bouwkundige aanpassingen vergde, vooral met betrekking tot de ondergrondse parking) en er is ook een soort belvedère gerealiseerd. De buitenaanleg tussen de appartementen is geïnspireerd op de beplanting rond het moeras om visuele continuïteit te garanderen. Bovendien is er geopteerd voor specifieke buitenverlichting die niet storend is voor kikkers en vogels.” 

Fase 1 van De Melkerij omvat 78 huurappartementen (6.500 m²), terwijl fase 2 uit 136 koopappartementen (12.000 m²) bestaat. Beide fases lijken sterk op elkaar, al zijn de gevels bekleed met andere materialen: grijze natuursteen, witte sierpleister en dakvolumes met zinken gevelpanelen voor de zes appartementsblokken van fase 1 versus twee soorten baksteen (donkere sokkel en lichte verdiepingsniveaus) en zinken dakvolumes met staande naad voor de vier appartementsblokken van fase 2. “De bouwheren wilden qua look-and-feel toch een zekere nuance aanbrengen. Maar ondanks die lichtjes afwijkende gevelafwerking zie je meteen dat De Melkerij één geheel vormt”, legt Geert Vanoverschelde uit. “Hoewel de vormgeving relatief sober is, is er hier en daar toch sprake van enkele subtiele details. Zo creëert de visuele interactie tussen de verticale stijlen van de balustrades en de lamellen van de zonwerende luifels een intrigerend licht- en schaduwspel. In combinatie met de dynamische volumetrie maakt dit dat de architectuur nooit verveelt”, vult Mariella Selleslagh aan.

“Toen we negen jaar geleden de bouwaanvraag indienden, was duurzaamheid nog niet zo’n belangrijk aandachtspunt als nu. Anno 2021 zouden we dus andere accenten leggen, maar toch stellen we met veel plezier vast dat het ontwerp de tand des tijds moeiteloos heeft doorstaan”, besluit Geert Vanoverschelde. “Zo zijn quasi alle appartementen van het doorzontype en beschikken ze zonder uitzondering over een private buitenruimte (gelijkvloers terras, dakterras of balkon) en één ondergrondse parkeerplaats. Daarnaast is er ook één fietsstalplaats per slaapkamer voorzien. Bovendien zijn alle appartementsblokken uitgerust met de nodige afvalsorteerfaciliteiten en bergplaatsen voor kinderwagens. En wat deze residentiële ontwikkeling eens zo bijzonder maakt, is dat ze zich zowel in een ‘groene oase’ als in een dens stedelijk gebied bevindt. De bewoners kunnen er optimaal genieten van de rustgevende natuur, terwijl ze op een kwartier in het centrum van Brussel staan. Die waardevolle synergie maakt van De Melkerij een uiterst geslaagde realisatie!”  

FICHE VAN PROJECT

Bouwheren: VOP (Sint-Jans-Molenbeek, fase 1) & CORES 

Development en Westhoek (Antwerpen, fase 2)

Architect: DDS+ (Brussel, Antwerpen)

Hoofdaannemer(s): Prodale (Le Roeulx, fase 1) & THV Vanderstraeten-

Peremans de Lummen (Halle, fase 2)