“We zetten mooie stappen op vlak van bouwen met hout voor middelhoogbouw”

Houtbouw voor gestapelde woningbouw

Houtbouw leeft. Naast houtskeletbouw is ook CLT aan een opmars bezig. Aangenaam maar vooral ook duurzaam wonen en bouwen zijn daarbij de grootste drijfveren. Hoewel de combo hout en gestapelde woningbouw tot voor kort eerder een uitzondering was, noteren we ook op dit vlak een significante vooruitgang. En al is België geen koploper, toch beweegt er de laatste jaren een en ander.

Het wereldwijde bewustzijn rond duurzaam bouwen zit in een versnelling. Dit heeft geleid tot een internationale opleving van houtbouw, niet alleen van eengezinswoningen maar ook wat betreft hoogbouw en middenhoogbouw. Met 18 verdiepingen is Mjøstårnet Tower Noorwegen een van de pioniers, net als de in 2021 opgeleverde HAUT-woontoren van 21 etages in Amsterdam – met off-site geproduceerde CLT – die al in een eerdere editie aanbod kwam. Maar beweegt er ook wat in eigen land? Jazeker. Zo is er onder meer het sociaal huisvestingsproject Menslievendheid in de Brusselse Marollenwijk. We spraken met Arthur Van Cauwenberghe, ingenieur-architect en partner bij Abscis Architecten. Een gesprek over opportuniteiten, uitdagingen en resultaten.

Een zestiental sociale woningen, betaalbaar en kwalitatief, in prefab houtbouw en dit op een minimale terreinoppervlakte in een dens stukje Brussel. Een kolfje naar de hand van Arthur Van Cauwenberghe, die onder meer ervaring opdeed met houtbouw in Duitsland, en zijn collega’s binnen het multidisciplinaire team van Abscis Architecten. Deze Gentse architectuurstudio maakte samen met Architenko en Studio Ensemble, houtbouwer PxP en aannemer Wyckaert, deel uit van het design & build-team dat in 2017 het winnende wedstrijdontwerp leverde. Ondertussen werd het project opgeleverd en is onze hoofdstad een middelhoogbouw in hout rijker. Van Cauwenberghe: “Het heeft wel even geduurd voor er zich in België zulke opportuniteiten voordeden. Ondertussen is er meer kennis, worden de technologische oplossingen gemakkelijker aangereikt en groeit het vertrouwen in houtbouw. We zetten mooie stappen op vlak van bouwen met hout voor middelhoogbouw en dit zal verder evolueren.”

Project Menslievendheid is een hybride constructie die een combinatie maakt van beton, houtskeletbouw en CLT. Naast de liftkern en de trap is ook de tweelaagse sokkel uitgevoerd in prefabbeton, met daarop zes bouwlagen in hout. “De twee onderste niveaus zitten deels ondergronds, met aan de achterzijde van het gebouw een esplanade van vijf meter hoog. Vandaar onder meer de keuze voor een betonnen sokkel”, aldus Van Cauwenberghe. “Door de niet gecontroleerde situatie qua vochtigheid was het risico om hier houtbouw toe te passen sowieso te groot. Bovendien hebben we ook vanuit stabiliteitstechnische redenen geopteerd voor een zeer solide sokkel.” Dit neemt niet weg dat nog zo’n 75 procent van de gebouwde constructie houtbouw is en dat ook de overige materialen geselecteerd werden op hun demonteerbaar, herbruikbaar en dus circulaire karakter. Gevolg: een duurzame keuze en hogere restwaarde van het gebouw. Bouwen in hout, uiteraard afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, is om verschillende redenen een duurzame keuze. Hout is hernieuwbaar, herbruikbaar en slaat CO2 op in de gebouwen. En niet onbelangrijk: door het lichtgewicht is ook een lichtere fundering mogelijk.

Hoe zit het met de verhouding van houtskeletbouw en CLT? “We hebben geopteerd voor maximale houtskeletbouw omdat CLT houtintensiever is. Wanneer je voor buitenschilelementen CLT combineert met een duurzaam en ecologisch isolatiemateriaal krijg je sowieso een dikkere opbouw en heb je veel meer hout nodig. Het geheel wordt ook zwaarder, wat zowel invloed heeft op het gebouw, de fundering als op het transport. Dit neemt niet weg dat CLT soms wel aangewezen of nodig is,

dit laatste vooral om stabiliteitstechnische redenen. Binnen dit gebouw zijn de assen in beide richtingen uitgewerkt in CLT. Hoe hoger je gaat, hoe meer rekening je moet houden met de windbelasting en daar biedt CLT een belangrijke oplossing. Daarnaast gaan we CLT ook toepassen wanneer we het hout zichtbaar willen laten en het gebouw hout willen laten ademen. Maar dit is eerder een esthetische troef voor laagbouw en minder aan de orde bij middelhoogbouw. Hier zijn zoveel akoestische en brandeisen dat het zichtbaar laten van CLT moeilijker is en complexere kunstgrepen vraagt, waarvoor er niet steeds marge is.”

Dit brengt ons naadloos bij de houtbouw en akoestiek. “Akoestiek brengt steeds uitdagingen met zich mee, alleen zijn deze voor houtbouw anders”, weet de architect. “Zo moet er meer aandacht zijn voor contactgeluid dat via de vloer en wanden wordt overgedragen. Door gebruik te maken van innovatieve bunkerfloors komen we niet alleen tegemoet aan een verhoogd akoestisch comfort maar ook aan de brandeisen voor middelhoogbouw. Hoe? Door gewicht toe te voegen aan het vloerpakket. Bunkerfloors bevatten onder meer vermalen steen, gecombineerd met isolatie en een ingenieus uitgewerkte verdeling van akoestische pads. Ondanks deze opbouw blijven de bunkerfloors ongeveer 70 procent lichter dan een betonvloerplaat. En belangrijk: in tegenstelling tot beton is deze vloer in verregaande mate demonteerbaar en kunnen de aparte materialen hergebruikt worden.

Nog een belangrijk voordeel van prefab houtbouw is uiteraard de bouwsnelheid. Arthur van Cauwenberghe: “Op tien weken stond het houtdeel en was de bouw wind- en waterdicht. Zo kon de hinder voor de buurt geminimaliseerd worden.” Tot slot: wat met de kost in vergelijking met een traditionele bouw? “Daar is door de sterke prijsschommelingen moeilijk een eenduidig antwoord op te geven. In 2,5 jaar is de houtprijs verdubbeld en terug naar de oorspronkelijke waarde gegaan. De prijs van energie-intensieve materialen zoals beton blijft momenteel stijgen. Ook al is houtbouw nog duurder, door deze prijsevolutie wordt het verschil kleiner. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat deze markt heel wat mogelijkheden heeft tot automatisatie en opschaling, wat zal leiden tot meer efficiëntie. Naarmate dat die verder wordt uitgewerkt zal ook de prijs zich competitiever gaan gedragen.” Dat houtbouw een mooie toekomst heeft, behoeft dus geen twijfel.