Zonwering om oververhitting te vermijden

Het nastreven van een aangenaam binnenklimaat moet anno 2021 dus ook in het teken staan van het beperken van oververhitting, uiteraard bij voorkeur op een energiezuinige manier. Zonwering speelt hierbij een belangrijke rol.  

Het is een feit: de zomers duren langer en worden warmer. De nabije toekomst belooft niet veel beterschap, integendeel. Architecten, ingenieurs en bouwbedrijven streven naar energiezuinige oplossingen om het binnenklimaat te beheersen. Ook de overheden beginnen de negatieve impact van oververhitting in gebouwen te erkennen. Sinds de invoering van de EPB-regelgeving is er ook de oververhittingsindicator waarmee men dient rekening te houden. Vanaf 6.500 Kh wordt er een boete in de EPB-aangifte berekend. Maar ook wanneer men onder deze waarde blijft, is het risico op oververhitting niet geheel uitgesloten. Reden genoeg om na te denken over oplossingen, onder meer in de vorm van zonwering.

Er zijn heel wat factoren die een invloed hebben op het risico op oververhitting. Woningen met veel ‘thermische massa’ en dus zware materialen zijn beter in staat om warmte te bufferen. Staal– en houtskeletbouw zijn in dit opzicht enigszins benadeeld ten opzichte van ‘massieve’ woningen in metselwerk of beton. Thermische massa mag dan wel een invloed hebben, maar dit betekent nog lang niet dat oververhitting uitgesloten is. Er zijn nog andere elementen die een rol spelen, zoals isolatie, luchtdichtheid, afwerking van de bouwschil en keuze van het ventilatiesysteem. En dat is uiteraard het formaat en de oriëntatie van de ramen en het type van beglazing. Hiervan valt de impact niet te onderschatten. Men wil nu eenmaal veel daglicht binnen trekken en, als het even kan, een panoramisch uitzicht op de tuin bieden. Zonwerende beglazing is één optie, maar heeft als nadeel dat ook in het koude seizoen de zonnewinst wordt ingeperkt. Het komt er dus op aan de ramen te beschermen tegen de hoge zomerzon en de koellasten in te perken, zonder afbreuk te doen aan de zonnewinst in de winter. Daar komt zonwering – vast of dynamisch – in beeld.

Zonnewinsten kunnen op verschillende manieren ingeperkt worden. Een bladverliezende boom die in de zomer met zijn dik bladerendek het zonlicht filtert en ‘s winters het lage zonlicht niet hindert, is alvast een eerste optie. Mooi, maar niet altijd mogelijk. Uiteraard zijn architecturale luifels, met een juiste verhouding tussen oversteek en raamhoogte, een goede optie. Let wel: deze zijn, net als elke vaste horizontale zonwering, efficiënt tegen het directe zonlicht, maar vormen geen filter tegen het gereflecteerde zonlicht. Naast uiteraard de structurele architecturale zonwering, vooral voor grotere projecten, is er een ruim aanbod aan dynamische zonwering in de vorm van buitenscreens met of zonder gecombineerde ventilatie, rolluiken, buitenjaloezieën, schuif- en vouwscherm, knikarmschermen en luifels met beweegbare lamellen of doeken. Deze laatste twee categorieën houden, net als vaste horizontale zonwering, enkel het directe zonlicht tegen, maar garanderen wel een optimaal visueel contact met buiten. Wat de doekzonwering betreft, komt het er op aan een doordachte doekkeuze te maken, rekening houdend met het thermisch maar dus ook het visueel comfort. 

“Als de Europese Commissie haar ambitie om het energieverbruik voor verwarming en koeling in gebouwen de komende tien jaar drastisch wil verlagen, moet dynamische zonwering een integraal onderdeel worden van de Europese renovatiegolfstrategie.” Dat is de stelling van ES-SO, de European Solar Shading Organization of de Europese zonweringsorganisatie die in een nieuwe positiepaper uitlegt waarom en meteen vier aanbevelingen doet. De uitdaging is enorm: 75 procent van de gebouwen in de EU zijn niet energiezuinig. De Europese renovatiegolfstrategie werd gelanceerd in oktober 2020 en streeft ernaar tegen 2030 35 miljoen gebouwen te renoveren zodat ze minder energie verbruiken. Aangezien verwarming en koeling verantwoordelijk zijn voor 80 procent van het energieverbruik van woongebouwen in Europa spitst de Europese renovatiestrategie zich toe op een daling van het energieverbruik voor verwarming en koeling met 18 procent de komende tien jaar.

Nog volgens ES-SO zou het echter een enorme gemiste kans zijn als de renovatieplannen en -strategie worden voortgezet zonder de integratie van moderne, dynamische zonwering. Als zonwering in 75 procent van de ramen van gerenoveerde gebouwen geïnstalleerd wordt, kan het energieverbruik en de CO2-uitstoot dalen met 19 procent per jaar in gebouwen. Als koeling even belangrijk wordt als verwarming, kan dat zelfs 22 procent worden. “Dynamische zonwering is een bijzonder rendabele en duurzame technologie. Het productieproces van deze oplossingen veroorzaakt veel minder CO2-uitstoot en de bespaarde energie bedraagt ongeveer 60 keer zoveel als de CO2-voetafdruk verbonden met de levensduur van twintig jaar. In de zomer beperkt de zonwering het energieverbruik voor koeling. In de winter beperkt de natuurlijke zonnewinst de nood aan verwarming. 

Daarom heeft ES-SO vier belangrijke aanbevelingen opgesteld voor de EU en nationale beleidsvormers omtrent de voortzetting van de renovatiegolfstrategie. Die vier aanbevelingen worden toegelicht in de nieuwe positiepaper ‘Verklaring ES-SO over de Europese renovatiegolfstrategie’:

– Preventie van oververhitting krijgt een plaats in de Europese vereisten voor de renovatie van gebouwen.

– Minimale energieprestatienormen voor bestaande gebouwen op basis van het ‘energiezuinigheid eerst’-beginsel moeten zonwering omvatten.

– Investeringen en doelgerichte financiering voor renovaties moeten zonwering omvatten.

– Zonnewinst door ramen erkend als een natuurlijke energiebron.

ES-SO besluit: “Zonwering moet een belangrijk onderdeel van elk gebouw in Europa worden om te voorkomen dat het in de toekomst oververhit raakt. Het is de meest kosteneffectieve oplossing op de markt en heeft een directe impact op gezondheid, comfort en energiebesparing.”