Hout is als een van de oudste bouwmaterialen ook vandaag zeer actueel. Meer nog, in het kader van duurzaam, ecologisch en circulair bouwen wordt er volop geïnnoveerd, ook in de segment van de houtskeletbouw. Zo pakt houtexpert Carpentier uit met prefab bouwpakketten die de schrijnwerker, aannemer en houtskeletbouwer op de werf niet alleen veel tijd maar ook houtafval kunnen besparen. Een ontzorgende service die door de bouwprofessional enthousiast onthaald wordt.
Carpentier is, als Belgisch familiebedrijf met internationale uitstraling, al sinds 1958 actief in de houtindustrie. De sleutel van het succes: evolueren en innoveren, conform de markttrends en concrete behoeftes. Dat er sinds een vijftiental jaar enkel nog gewerkt wordt met ecologisch en PEFC en/of FSC® gecertificeerd Europees hout is daar alvast een voorbeeld van.
Onthaalgebouw De Hoorneboeg in Hilversum, gerealiseerd met Carpentier prefab elementen voor houtskeletbouw en gevelbekleding in HOTwood essen. Architect: Woonpioniers, Amsterdam – Uitvoerder: LDK Woodworks, Gent.
Investeren in innovatie
Carpentier gaat voor een verticaal geïntegreerde aanpak – van boom tot afwerking – waardoor men over de hele lijn kwaliteit kan garanderen. Onder de merknaam Livinlodge levert Carpentier onder meer volledige afgewerkte houten bijgebouwen. “De stap naar houtskeletbouw was dan ook bijna een logisch vervolg”, gaat Heidi Carpentier van start. “De kennis en ervaring hebben we in huis, alleen gaan we nu dus nog een stapje verder. Er werd geïnvesteerd in mensen, machines en technologie om een innovatief concept te kunnen aanbieden: prefab houtbouwpakketten, zowel voor nieuwbouw, renovatie als voor woninguitbreiding, die het werk op de werf aanzienlijk vereenvoudigen en versnellen.”
Vlot bouwproces
De mate en soort van afwerking van de op maat gerealiseerde prefab elementen kan je als bouwprofessional uiteraard mee bepalen. Heidi Carpentier: “Ook isoleren kan op een ecologische manier, daarom adviseren we houtvezelisolatie voor onze prefabwanden. Desgewenst wordt zelfs de gevelbekleding al in het atelier voorgemonteerd. Dit garandeert een nog snellere opbouw en minder afval op de werf.” Wat deze gevelbekleding betreft, heeft Carpentier een ruim aanbod aan houten profielen te bevestigen met het gepatenteerde QuickClip-systeem. De hippe en innovatieve profielen laten zich vastklikken op een aluminium onderconstructie en kunnen, met een handige demontagesleutel, ook weer eenvoudig losgemaakt worden. In dat opzicht past dit systeem perfect in de circulaire bouweconomie die aan belang wint.
Er werd geïnvesteerd in CNC-gestuurde machines voor een geautomatiseerde en geoptimaliseerde productie. (Beeld: GBL Studio)
Innovatieve app en ontwerpsoftware
Innovatie is eveneens onlosmakelijk verbonden met digitalisering. Dit maakt dat Carpentier ook fors geïnvesteerd heeft in automatisering en een gebruiksvriendelijke app om – ook naast de bijgebouwen – houtskeletgebouwen te ontwerpen en een 3D-visualisatie, klaar voor presentatie aan de klant, te creëren. De geïntegreerde prijscalculatie geeft de aannemer meteen zicht op het kostenplaatje en maakt dat die waar nodig kan bijsturen. Heidi Carpentier: “Momenteel wordt er volop gewerkt aan een verdere uitbreiding van de app. Zo wordt het mogelijk om eenvoudig de energiewinst van dikkere wanden of andere isolatie te simuleren.” Slimme features ten behoeve van het geoptimaliseerde ontwerpproces en een duurzaam eindresultaat: een ecologische woning in houtskeletbouw die klaar is voor de toekomst.
In tien jaar tijd heeft de houtbouw in ons land al heel wat terrein gewonnen. Vandaag bouwt bijna één op de tien Belgen zijn huis met behulp van houtbouw. Dit neemt niet weg dat er nog heel veel ruimte is voor groei. Groei die moet worden aangemoedigd, gezien de verschillende voordelen. De kleinere koolstofvoetafdruk en snelle bouwmethode zijn er daar alvast twee van.
Houtbouw, zowel voor ééngezinswoningen als voor projecten op grotere schaal, zit in de lift. En dat is een goede zaak. “Door hout te gebruiken wordt het mogelijk om een koolstofneutraal en zelfs koolstofnegatief gebouw op te trekken”, aldus Wood Shapers. Deze firma, eind 2019 opgericht door BPI Real Estate en CFE Contracting, ontwikkelt duurzame ontwerp- en bouwoplossingen op basis van hout en geprefabriceerde materialen. De ambitie: zich onderscheiden met een duurzame aanpak door de ontwikkeling van grootschalige hybride projecten met hout als hoofdmateriaal.
Hoe hout bijdraagt tot een gebouw met een kleinere koolstofvoetafdruk? “Hout is een natuurlijke opslagplaats van CO₂ waardoor het op een positieve wijze bijdraagt aan de strijd tegen de klimaatopwarming. Dankzij houtbouw vermindert de CO₂-uitstoot met ongeveer 1 ton per kubieke meter hout”, weet men bij de Groepering van Algemene Aannemers van Houtbouw. Daarnaast doet hout, als duurzaam en hernieuwbaar materiaal, het ook goed op vlak van circulariteit. Wood Shapers: “Houten realisaties zijn heel makkelijk te demonteren en vergen weinig energie tijdens de afbraakfase. Hout krijgt een tweede leven in constructies met kortere lengtes en in onderdelen. Tot slot kunnen houtresten ook verwerkt worden tot platen.” Niets hoeft verloren te gaan.
Propere en efficiënte werven
Daarnaast onderscheiden de houtbouwwerven die werken met geprefabriceerde bouwelementen zich door de geringe hoeveelheid afval. Resultaat: propere werven, maar daarnaast ook grote doeltreffendheid dankzij de prefabricagemogelijkheden. Het procedé van houtbouw dat in het atelier wordt voorbereid, heeft minder te lijden onder de weersomstandigheden. Deze droogbouwmethode biedt dus de mogelijkheid om veel sneller over te gaan tot de afwerking, wat betekent dat houtbouwprojecten sneller in gebruik kunnen worden genomen. Tot slot is er het aspect gezondheid en welzijn: uit onderzoek blijkt dat mensen zich gezonder voelen in een houten gebouw.
Warm en gezond wonen met hout. Een project van Atelier Tom Vanhee. (Beeld: Stijn Bollaert)
Wat met ontbossing?
“Nee, bouwen met hout draagt niet bij tot ontbossing”, verklaart men bij Hout Info Bois. “Voor de bouw van houten woningen in België wordt slechts 2,44 procent van het jaarlijks geproduceerde constructiehout gebruikt. De impact van de bouw op het bos is dus te verwaarlozen. Afgezien daarvan komt bijna 100 procent van het hout dat in de bouw wordt gebruikt, uit Europa. In Europa neemt de voorraad hout op stam voortdurend toe als gevolg van de combinatie van een groeiend bosareaal (640.000 ha/jaar in de afgelopen 30 jaar), en het feit dat er slechts een deel van de aangroei wordt gekapt, meerbepaald 73 procent.” Wood Shapers bevestigt: “De voorbije 25 jaar is het bosgebied in Europa met 8 procent toegenomen. Hoewel de vraag jaar na jaar toeneemt, zit Europa dus in een situatie van herbebossing. Een goeie zaak en het gevolg van duurzaam bosbeheer.”
De markttrends
Hoe evolueren de houtbouwbedrijven? Uit een enquête uitgevoerd door Hout Info Bois over de evolutie van houtbouw tussen 2011 en 2021 blijkt dat het aantal houtbouwbedrijven het laatste decennium gestaag is gegroeid. Het gaat hierbij nog steeds vooral om kleine en middelgrote bedrijven waarvan 60 procent minder dan 10 gebouwen per jaar zet. Opvallend: zo’n 15 procent van de bedrijven is samen goed voor 60 procent van de Belgische houtbouwmarkt. In zijn totaliteit biedt de Belgische houtbouwsector werk aan bijna 1.500 mensen. En er werden in 2020 iets meer dan 2.100 houten woningen gebouwd. Wat de verschillende houtbouwsystemen betreft, blijkt houtskeletbouw nog steeds het meest populair, maar verliest het terrein door de opkomst van CLT (cross-laminated timber of kruislaaghout). De groei van CLT blijkt ook omgekeerd evenredig aan de evolutie van houtstapelbouw. Let wel: de houtbouw zoals in deze studie aan bod komt, omvat zowel residentiële als niet-residentiële gebouwen waarvan de verticale hoofdstructuur in hout is opgetrokken.
Gare Maritime is de grootste CLT-constructie in Europa, een keuze dat het gebruik van ecologisch vervuilend beton tot een minimum heeft kunnen beperken. (Beeld: Filip Dujardin)
De consument en houtbouw
Hoe denkt de gemiddelde Belg over houtbouw? Het werd onderzocht in een opinieonderzoek van het Bureau iVOX in samenwerking met de Groepering van Algemene Aannemers van Houtbouw. Ruim 53 procent van de bevraagden gaf aan dat ze alsmaar meer geïnteresseerd zijn in deze bouwmethode. Tegelijk zijn te veel mensen (49 procent) nog onvoldoende op de hoogte van de voor- en nadelen van houtbouw. Zo associeert 35 procent van de ondervraagden houtbouw in grote mate met brandgevaar.
“Deze vrees is ongegrond”, klinkt het bij de Groepering van Algemene Aannemers van Houtbouw. “Een brandverzekering voor een houten gebouw kost overigens niet meer dan een gebouw dat met klassieke bouwmethoden werd gebouwd. Dit is het bewijs, voor zover nodig, dat houtbouw onterecht met een verhoogd brandgevaar wordt geassocieerd.”
Ook voor kantoren en hoogbouw
Zoals eerder al gesteld, leent houtbouw zich ook perfect voor grote projecten en hoogbouw met duurzame insteek. Het meermaals bekroonde Gare Maritime, een project van vastgoedontwikkelaar Nextensa naar het ontwerp van de architect Neutelings-Riedijk, is daar één treffend voorbeeld van. Momenteel maakt Wood Shapers ook mee werk van Monteco, eveneens een project van Nextensa in samenwerking met ION, dat ontworpen werd door Archi2000. Het wordt een milieuvriendelijk houten kantoorgebouw met een oppervlakte van 3.674 vierkante meter en 8 bovengrondse verdiepingen in de Brusselse Leopoldswijk. Met uitzondering van de geprefabriceerde betonnen kern zal de volledige structuur van het Monteco-gebouw worden opgetrokken uit zichtbaar hout. Monteco wil een referentie zijn voor duurzame ‘recyclable buildings’ en heeft de ambitie een CO₂- neutraal passiefgebouw te worden dat bovendien wil gaan voor een BREAAM Excellent certificaat.
Het Monteco kantoorgebouw onderscheidt zich door zijn hybride houtstructuur en de toegepaste intelligente technologie. (Beeld: Nextensa)
Hoger en groter
Nog een fraai projectvoorbeeld van een duurzaam houten kantoorgebouw is het kantoorgebouw voor de intercommunale Leiedal in Kortrijk, een project van OYO en RAU, dat ook uitpakt met een CO₂-negatieve balans. Er wordt ingezet op houten modulaire prefab bouwsystemen in combinatie met een open beglaasde gevel die voor verbinding zorgt met de omgeving. Het is een remontabel constructiesysteem waardoor het gebouw zich dynamisch kan aanpassen gedurende de gebruiks- periode en ook voldoet aan de uitgangspunten voor een duurzaam bouwwerk met 100 procent circulaire potentie. Om af te sluiten steken we nog even de grens over naar Nederland met het in 2021 opgeleverde HAUT in Amsterdam, de houten woontoren van Ontwikkelaar Lingotto ontworpen door Team V Architectuur. De draagstructuur van deze toren van 21 verdiepingen is gemaakt van CLT-panelen die off-site werden geprefabriceerd wat geleid heeft tot een snelle en schone montage ter plaatse. Het gebouw behaalde het hoogst haalbare duurzaamheidscertificaat van BREEAM-NL wat de duurzaamheid tastbaar maakt. Hout, als duurzaam materiaal voor gebouwen die klaar zijn voor de toekomst.
