Pro’s en contra’s van bouwen met CLT

Ondanks de spreekwoordelijke baksteen in de maag wint houtbouw aan belang. Vooral massieve houtbouw in CLT, kort voor Cross Laminated Timber, is in opmars. Een gesprek over opportuniteiten en voordelen, maar ook over uitdagingen en mogelijke oplossingen met architect Laurent Vanhaverbeke van Adaptief, atelier voor duurzame architectuur en een jong architectenbureau dat durft te ontwerpen met ecologische moed. 

Bewust wonen in verbondenheid met de natuur, in een duurzame woning met eigentijds cachet. Dit is wat de bouwheer van deze recent opgeleverde CLT-woning in Aalbeke tot bij Adaptief in Gent bracht. Adaptief, dat zijn Laurent Vanhaverbeke en Florence Desmedt die sinds een kleine twee jaar hun eigen koers varen. De focus van hun bureau ligt op ecologische en duurzame architectuur vertrekkende vanuit een sterk ontwikkelde visie op klimaat en samenleving. Een adaptieve en klimaatrobuuste ontwerpstrategie, met zoveel mogelijk bio-ecologische bouwmaterialen, is daarbij de insteek. Houtbouw past perfect in dit plaatje.

Dat houtbouw – uiteraard met FSC-gecertificeerd hout uit goed beheerde bossen – een duurzame keuze is, hoeft nog amper betoog. Hout is een natuurlijk en nagroeibaar materiaal en een goede isolator. Het is een licht en tegelijk stevig bouwmateriaal met lage stikstofuitstoot. Laurent: “Meer nog, de CLT-woning kan zelfs beschouwd worden als een buffer van CO2. Een boom neemt CO2 op uit de atmosfeer die in het constructiehout gestockeerd blijft, ook nadat hij gerooid wordt.” Daarnaast heeft hout een positief effect op de leefomgeving en zijn er ook de ontwerpmatige en esthetische voordelen van CLT. “Zeker in vergelijking met houtskeletbouw zijn met CLT veel slankere structuren mogelijk”, aldus nog Laurent. Nog een voordeel: het hout in het interieur is direct op afwerkingsniveau en behoeft in principe geen verf, stuc of pleisterplaat om het mooi te maken. Laurent: “CLT is gemaakt van vurenhout dat onder invloed van uv-licht geel verkleurt. Indien dit niet gewenst is, opteren we voor een whitewash met een lichter en subtieler effect. Maar ook een donkere beits, bijvoorbeeld voor het creëren van een accentmuur, behoort tot de opties. Mogelijkheden bij de vleet.” 

De nadelen van bouwen met CLT? Op vlak van akoestiek doet CLT het minder goed, al is dit vooral een extra aandachtspunt bij meergezinswoningen. Laurent: “Bij eengezinswoning is het akoestisch comfort van CLT op zich voldoende, al voorzien we wel een akoestische ontkoppeling tussen de verschillende bouwlagen.” Een ander aandachtspunt is uiteraard de prijs. Bouwen met hout heeft de reputatie duurder te zijn. “De bouwmaterialen zijn inderdaad duurder, maar op andere vlakken kan er bespaard worden. Hierdoor is de uiteindelijke bouwkost min of meer gelijklopend met deze van een klassieke woning. Vooreerst kan men besparen op de afwerking, door de CLT in het interieur in het zicht te laten. Daarnaast kunnen we met ontwerpmatige beslissingen, steeds in overleg met de aannemer, de materiaal- en transportkosten onder controle houden. Voor al te grote panelen kan het zijn dat er extra of duurder transport nodig is, en dat proberen we te vermijden. Te kleine panelen vergen dan weer meer montage. Deze afweging moeten we maken.” 

Dit brengt ons vanzelf bij een belangrijk voordeel en kostenbesparende factor van CLT-bouw: de korte bouwtijd. “Op een vijftal weken kan een CLT eengezinswoning water- en winddicht worden afgewerkt. Van zodra de levertermijn van de ramen gekend is, maken we een planning en stemmen we de bouw hierop af.” Daar staat uiteraard tegenover dat het voorbereidende werk voor de architect een stuk omvangrijker en intensiever is. Bij CLT-bouw dien je al van in de ontwerpfase rekening te houden met alle technieken. Of dit de flexibiliteit niet beperkt? “Op zich is er weinig ruimte voor discussie of fouten op de werf. 

Alles is al op voorhand tot in het kleinste detail bepaald, inclusief elektriciteits- en lichtontwerp. Dit wordt geïntegreerd in het BIM en resulteert in de definitieve CLT-tekening, waarna het hout gefreesd wordt. Daar gaat uiteraard intensief overleg aan vooraf. Deze pragmatische aanpak veroorzaakt weliswaar minder stress bij zowel bouwheer als architect. Knopen worden tijdig doorgehakt. Wat niet wil zeggen dat er helemaal niets kan worden bijgestuurd op de werf. Een extra stopcontact kan, maar de aanpassingen blijven beperkt.”

Deze woning in Aalbeke combineert duurzaamheid met eigentijds en karaktervol wooncomfort. Wat isolatie betreft, werden de CLT-wanden aan de buitenkant voorzien van een niet-dragend houtskelet dat werd opgevuld met houtvezelisolatie. “We verkiezen steeds ecologische en dampopen isolatiematerialen, zoals houtvezelisolatie maar ook cellulosevlokken, kalkhennepisolatie of isolatie op basis van katoen”, vervolledigt Laurent. Bijzonder is de dakconstructie, waarbij gebruik gemaakt werd van het plafond- en daksysteem Novatop Elements. Hierdoor kon een zichtbare nokbalk vermeden worden. Deze modules kunnen worden opgevuld met isolatie en zijn langs de interieurzijde afgewerkt met een dunne CLT-laag die de uniforme look in het interieur garandeert. Laurent: “Standaard CLT was hier geen optie, wegens te zwaar. We moeten hier rekening houden met twee hellende vlakken die een aanzienlijke kracht uitoefenen op de buitenmuren. Door hier een lichtere en hybride dakstructuur toe te passen, worden functie en een strakke esthetiek verzoend.” Wat de gevelbekleding betreft, opteerde de bouwheer voor Shou Sugi Ban, zwart gebrand hout. De dubbelhoge leefruimte staat in nauwe verbinding met het buitengebeuren, dit dankzij de riante glaspartijen en glazen vouwdeur. Ook knap: de asymmetrische luifel, langs binnen afgewerkt met thermisch gemodificeerd vurenhout. Deze vermijdt niet alleen oververhitting door de zomerzon, maar zet ook het punt op de i van deze archetypische woning in CLT.