Mooi, mooier, mooist

Light+Building, Biënnale Interieur, Architect@Work, Euroluce en Eurocucina, internationale vakbeurzen die veel geïnteresseerde bezoekers lokken. Liefhebbers en schoolgaande jeugd (ook wel eens de toeristen genoemd), professionals, collega-fabrikanten of ontwerpers, vakpers. Iedereen komt graag een kijkje nemen naar nieuwe (en ook reeds bestaande maar goed gekende) producten. Vaak zijn de stands van de fabrikanten al een pareltje en dan moet de rondleiding nog beginnen. Een veel gehoord vraag luidt: “En wat vind je er nu van?” Dan gaat het veelal over een nieuw product uiteraard, al mogen de beursstands ook wel eens het onderwerp van een gesprek zijn. Alleen, zo’n gesprek over wat je nu mooi of minder mooi vindt, is uiteraard gebaseerd op je persoonlijk idee. Want wat jij het mooiste object, armatuur, kunstwerk of wat dan ook vindt, vindt jouw buurman misschien ‘niet zijn ding’. Kortom, design (en dus ook designverlichting) is een subjectief gegeven en op verschillende manieren te interpreteren.

Designverlichting. Even vaag als subjectief. Want wat is nu eigenlijk design? Slaan we er een woordenboek op na, dan lezen we bij design de verklaring ‘vormgeving’. Geen verwijzing naar mooi of lelijk (lees: minder mooi), geen verwijzing naar groot of klein, geen verwijzing naar welke materialen je moet gebruiken, geen verwijzing naar handig of niet handig. Enkel en alleen ‘vormgeving’. Elke armatuur ooit gemaakt is dus, als we deze omschrijving heel strikt hanteren, designverlichting. Een onderscheid is er uiteraard tussen de types toestellen, inbouwspots zijn nu eenmaal wat anders dan pendelarmaturen die op hun beurt weer verschillen van openbare verlichting. En dan hebben we het niet over de mogelijkheid deze mooi te vinden, wel over de toepassing ervan. In elke productcategorie zijn mooie toestellen te vinden, al is dat zoals hierboven al gezegd een subjectief gegeven. 

Kijken we naar de organisaties van bijvoorbeeld de Red Dot Design Award en de iF Awards, twee voorbeelden van internationaal gekende en gerespecteerde designprijzen, dan zien we dat de laureaten gekozen worden op tal van parameters. Vormgeving en esthetiek zijn er daar uiteraard twee van, maar daarnaast houdt de internationale jury ook rekening met bijvoorbeeld technologie, vakmanschap, slimme en/of baanbrekende toepassingen tot zelfs gebruiksgemak. Zo zien we elk jaar opnieuw winnaars verschijnen in productgroepen die op het eerste zicht (en door velen onder ons) als niet sexy worden aanzien, denk maar aan openbare verlichting. 

Een mooie esthetiek met slim gebruik van state of the art technologie, al dan niet nieuw ontwikkeld, die de weg opent naar mogelijkheden die er voorheen niet waren, zie hier het recept om kanshebber te zijn om zo’n designprijs in de wacht te slepen.

Natuurlijk zou het kort door de bocht zijn om armaturen enkel als designarmaturen te classificeren als ze een internationale designprijs winnen. Er zijn nu eenmaal een pak fabrikanten met nog een pak meer armaturen, veel meer dan er prijzen te geef zijn. Het resultaat van jarenlang producten ontwikkelen en produceren. Daarom kunnen we ook een kijkje nemen in de rijke geschiedenis van productontwikkeling en die armaturen selecteren die de tand des tijds hebben doorstaan en vele jaren na hun lancering er nog steeds staan. Die armaturen van weleer, uitgegroeid tot iconen, krijgen op regelmatige basis een update naar de standaarden en vooral de lichtbronnen van vandaag maar aan de oorspronkelijke vormgeving verandert er niets. Die iconen uit de verlichtingssector, die tellen toch zeker als designverlichting?

Hier een volledig overzicht geven van alle merken die in de meest gangbare interpretatie tot designverlichting behoren is een utopie, een onmogelijke opdracht. De voorbije jaren zagen we echter een revival van bekende merken uit het verleden, fabrikanten die een tweede start namen tot zelfs fabrikanten die vanuit de dood herrezen.
Zo beleeft Anvia vandaag een tweede jeugd en brengen ze gemoderniseerde versies van oude armaturen en ontwerpen op de markt. De Franse fabrikant DCW Editions brengt onder de merknaam Lampe Gras gemoderniseerde versies op de markt van de collectie van Bernard-Albin Gras, getekend in 1921 en de jaren nadien.

Een fabrikant die zelf zijn archief induikt, oude pareltjes opvist en opfrist en ze dan een nieuw leven geeft, dat is dan weer het verhaal van Midgard. Meer zelfs, het betreft hier een (toen) revolutionair nieuw concept. Richtbaar licht bestond nog niet in 1919 maar daar bracht uitvinder Curt Fischer verandering in. Zijn TYP 113 en TYP 114 vonden hun weg naar workshops van Bauhaus in Dessau en zelfs de privéwoning van Walter Gropius, de stichter van Bauhaus. De verstelbare arm van deze armaturen zorgde er mee voor dat het licht kwam daar waar het nodig was.

Last but not least zijn er een groot aantal wereldberoemde armaturen bij verschillende fabrikanten die hier zeker het vermelden waard zijn. We denken dan aan de PH Artichoke van Poul Henningsen (1958, Louis Poulsen), Pipistrello van Gau Aulenti (1965, Martinelli Luce), Tolomeo van Michele De Lucchi en Giancarlo Fassina (1986, Artemide) en Arco van Pier Giacomo en Achille Castiglioni (1962, Flos). Uiteraard kunnen we met dit lijstje oneindig doorgaan.