Ontwerpen voor de toekomst

De afgelopen vijf jaar is er in Vlaanderen heel wat geëxperimenteerd en kennis gedeeld over circulair bouwen. Het was een genoegen om zo veel enthousiaste en geëngageerde professionals bezig te zien tijdens de actiedagen van de Green Deal Circulair Bouwen of in de vele projecten van Vlaanderen Circulair. En ook vanuit Buildwise heb ik heel wat voorlopers uit te sector mogen ondersteunen en begeleiden bij het in de praktijk brengen van circulaire principes. 

De grote vraag is nu, hoe kunnen we gaan opschalen? Hoe krijgen we iedereen mee? Ik ben dan ook zeer benieuwd of de EU-Taxonomie in 2024 de verwachte (en nodige) push zal waarmaken. Grote bedrijven, bijvoorbeeld grote projectontwikkelaars, producenten, banken, verzekeringsmaatschappijen, zullen verplicht moeten rapporteren over hun duurzame activiteiten. Zij zullen dit op hun beurt opleggen aan bedrijven uit hun waardeketen. De overgrote meerderheid van de bouw- en installatiebedrijven of architectenbureaus wordt dus niet rechtstreeks door de taxonomie geraakt, maar kunnen wel indirect door de taxonomie worden getroffen. In hoeverre zullen de ‘circulaire criteria’ die deel uitmaken van de taxonomie doorsijpelen tot op de ontwerptafel en in de bestekken? En als dat gebeurt, zullen architecten dan klaar zijn om antwoorden te bieden? 

Zo zal je als architect moeten leren ontwerpen voor de toekomst (volgens mogelijke scenario’s) eerder dan ontwerpen voor specifieke behoeften van vandaag. Dat betekent minder je eigen stempel drukken en meer vrijheid laten aan toekomstige eigenaars of gebruikers om zaken aan te passen in de toekomst. Natuurlijk kan je niet anticiperen op alle mogelijke toekomstige wijzigingen, maar met een aantal slimme ontwerpkeuzes kan je een gebouw een langere levensduur meegeven. De keuze tussen slopen, renovatie of reconversie heeft vandaag vaak te maken met plafondhoogtes, het structureel concept, ruimte voor technische installaties, de mogelijkheden om plan-layout te wijzigen… Ik vind dat architecten zich meer bewust moeten zijn van deze verantwoordelijkheid. 

Je zal als architect ook meer aandacht moeten hebben voor standaardisatie. Zo zorg je er mee voor dat gebouwonderdelen in de toekomst een hoger hergebruikpotentieel hebben. En nu fabrikanten steeds meer de verantwoordelijkheid opnemen voor het tweede leven van hun producten – in de vorm van hergebruik of recyclage – zullen zij eisen stellen over hoe hun materialen gebruikt worden. Bouwtechnische oplossingen zullen dus meer en meer als ‘totaaloplossing’ vanuit de markt aangeboden worden, met standaardmaten of specifieke verbindingswijzen, en minder ontstaan van op de tekentafel. 

Tot slot zie ik een belangrijke rol voor de architect in het toepassen van hergebruikmaterialen in projecten. Hergebruikmaterialen hebben imperfecties, kleurverschillen of soms onzekere technische prestaties. Door een slim en creatief ontwerp te combineren met de ervaring in samenwerken en coördineren kan de architect het verschil maken en is hij ideaal geplaatst om de slaagkansen van hergebruik in projecten te verhogen.

Ik kijk dus uit naar 2024 en ben benieuwd hoe we als bouwsector de transitie naar circulaire economie écht kunnen gaan waarmaken.    

Aline Vergauwen, 
Dr. Ir. Arch. – Projectleider bij Buildwise