Showcase voor circulair bouwen

“Dat we toekomstbestendig moeten gaan bouwen, is wel duidelijk. Vanuit die gedachte werd ’t Centrum gebouwd.” Aan het woord is Emiel Ascione, projectverantwoordelijke bij Kamp C. ‘t Centrum is een volledig circulair kantoorgebouw dat bovendien inzet op duurzame en innovatieve materialen, toepassingen en technieken. Het opzet? Leren, informeren en inspireren, om zo de bouwsector een duwtje in de rug te geven richting meer circulariteit.

Kamp C, het provinciaal Centrum voor Duurzaamheid en Innovatie in de Bouw, voegt de daad bij het woord. Kantoorgebouw ’t Centrum, op de site van bouwheer Kamp C in Westerlo, pretendeert het meest circulaire kantoorgebouw van de Benelux te zijn. Een gedurfd statement, maar wel met overtuigende argumenten. Het gebouw, met drie bouwlagen en een totale oppervlakte van 2.400 vierkante meter, is 100 procent circulair, 100 procent demonteerbaar en heeft 100 procent potentieel tot hergebruik. 

Er wordt bovendien volop ingezet op ecologische en innovatieve materialen, waaronder cementloze funderingen, chape en schelpenisolatie voor de vloer. Waar mogelijk werden gerecupereerde materialen gebruikt. Afvalstromen worden tot een minimum herleid en men gaat resoluut voor een duurzame energievoorziening en waterhuishouding. Met een BEO-veld voor verwarming en koeling is ‘t Centrum energieneutraal. Het gebouwbeheersysteem, met draadloze sensoren, draagt op zijn beurt bij aan een geoptimaliseerd energieverbruik. Ook opmerkelijk: de groene muurtuin die niet alleen een mooi gevelbeeld en extra isolatie vormt, maar ook gevoed wordt met grijs water en dienst doet als verticale waterzuivering. De LCA- of levencyclusanalyse toont tot slot aan dat de milieu-impact van het gebouw laag is. Ten opzichte van een traditioneel gebouw van gelijkaardige omvang werd er een besparing van ongeveer 900 ton CO₂ gerealiseerd, te vergelijken met de captatie van circa 70 hectare of 100 voetbalvelden bos. Een indrukwekkende lijst van elementen – trouwens nog lang niet compleet – die samenkomen in een hyperduurzaam en circulair geheel.

Het ambitieuze project werd gerealiseerd samen met een consortium van zeven bedrijven: aannemersbedrijf Beneens, engineeringsbedrijf TEN, studiebureau Streng-th, fabrikant Muurtuin, geothermisch adviesbureau Tenerga, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) en het architectenbureau West Architectuur. Waarom West Architectuur zich geëngageerd voelde om in dit consortium te stappen? “Vanuit de rol als architect heb je een kans om de bouwheer te overtuigen om duurzaam of circulair te gaan bouwen, en dan moet je mee zijn in de ontwikkelingen op dat gebied”, aldus Ir. Arch. en zaakvoerder Sarah Theeuws. Dit project kwam bovendien op het juiste moment, aangezien West Architectuur op zoek was naar een eigen nieuwe stek. Die werd gevonden in ’t Centrum, meteen een inspirerend kantoor met een bijzonder verhaal.

Het gebouw is ontworpen volgens een modulair gestandaardiseerd grid. Architect Sarah Theeuws: “Vanuit de basiskeuze van een massief houten structuur in gelamelleerd hout zijn we gaan kijken wat de meest efficiënte keuze was qua maatvoering. Een grid van 5 op 5 meter bleek ideaal.” Het gebouw bestaat uit gestandaardiseerde modulaire wanden, vloeren, kolommen en balken met elementen in houtskeletstructuur, GL en CLT. Dit maakt het makkelijk aanpasbaar, uitbreidbaar en te renoveren, maar vooral: de componenten zijn eenvoudig te recupereren en behouden hun waarde op lange termijn. 

Sarah Theeuws: “Elk gebouwelement werd gelabeld door middel van RFid. De individuele codes werden gekoppeld aan het BIM-model waardoor tijdens de volledige levensduur van elk element er steeds een volledige traceerbaarheid is.” Op deze manier wordt ‘bouwen met statiegeld’ verder gefaciliteerd. 

In het gebouw werden verschillende recuperatiematerialen gebruikt en ook dat bracht extra uitdagingen met zich mee. Sarah Theeuws: “De beperkte beschikbaarheid van deze materialen maakte dat soms initiële keuzes niet meer voorhanden waren. Daarnaast was het in ontwerpfase niet altijd duidelijk hoe materialen er zouden uitzien, wat de kwaliteit was. Of pasten ze net niet perfect binnen onze maatvoering, zoals de gerecupereerde trap uit een renovatieproject bij AB InBev.” Ook over de gevelbekleding was er lange tijd onzekerheid, zelfs tot op het moment dat de structuur helemaal klaar was. Maar geduld loont, zo blijkt. Aannemer Beneens vond gerecupereerd hout in de vorm van de oude gevelbekleding van Hangar 26, dat weliswaar eerst een grondige opfrisbeurt kreeg door het maatwerkbedrijf Kunning. Sarah Theeuws besluit: “Het ontwerp werd een adaptief proces: telkens opnieuw aanpassen aan wat op de markt voorhanden was en binnen ons initiële concept zou passen. Voor ons is op dit moment, bij voltooiing van de werken, het ontwerp pas klaar.” Benieuwd naar het resultaat? ’t Centrum is, na afspraak via de website van Kamp C, te bezoeken onder begeleiding van een gids. Verder staan er nog Masterclasses op stapel en zal Kamp C ook buiten de site treden om op verplaatsing te informeren en inspireren